ไหนๆก็เข้าช่วงฮาโลวีนแล้ว หากไม่พูดถึงเรื่องผีแล้ว มันก็กระไรอยู่ หลังจากที่บทความก่อนหน้าเคยพูดถึงเรื่องราวของ แวมไพร์-แดรกคูล่า, การ์ตูนที่เกี่ยวข้องกับเรื่องราวผีๆ แล้ว คราวนี้ก็ขอพูดถึงเรื่องราวทั่วๆไปของบรรดาผีปีศาจที่พบเจอกันในการ์ตูนญี่ปุ่น ซึ่งผีเหล่านี้ส่วนใหญ่ล้วนได้แรงบันดาลใจจากนิทานพื้นบ้านญี่ปุ่น หากใครที่เคยอ่านการ์ตูนหรือนิยายผีของญี่ปุ่น (ในภาษาญี่ปุ่น) ก็คงจะเคยได้ยินกับคำว่า "โยไค",ยูเรย์,โอบาเกะ กันบ้าง บางส่วนคงจะสงสัยกันว่า แต่ละคำเนี่ยแตกต่างกันอย่างไร ซึ่งเราจะมีชี้แจงแถลงไขดังต่อไปนี้

- โยไค = สิ่งมีชีวิตประหลาดที่มีกลุ่มใหญ่ที่สุด ใช้เรียกรวมภูต ผี ปีศาจ อสูร
- โอบาเกะ หรือบางคนอาจเรียกมันว่า บาเคะโมโนะ = ผี
- ยูเรย์ = ผี ออกแนววิญญาณมากกว่า

  ส่วนรายละเอียดของแต่ละประเภทมีดังนี้

หากอยากรู้รายละเอียดเกี่ยวกับพวกโยไค ลองหา Nurarihyon no Mago - นูระหลานจอมภูต มาอ่านดูล่ะ

  โยไค (Yokai)
  สิ่งมีชีวิตประหลาดที่พบเจอได้ในนิทานพื้นบ้านญี่ปุ่น มีมากมายหลายชนิด ตั้งแต่ ยักษ์ (ogre),จิ้งจอก,ภูตสาวหิมะ (Yuki-Onna), หรือจะเป็นสิ่งมีชีวิตครึ่งคนครึ่งสัตว์ เช่น กัปปะ หรือ เท็นงู เป็นต้น ตามปกติ โยไค เป็นสิ่งมีชีวิตที่เต็มไปด้วยพลังพิเศษเหนือธรรมชาติ และยังสามารถเปลี่ยนรูปร่างอื่นๆ อย่างเช่น ผี (obake) ได้ เป็นต้น โดยปกติแล้ว โยไคเป็นคำที่ใช้เรียกรวมกับ บรรดาสัตว์ประหลาด และ สิ่งมีชีวิตเหนือธรรมชาติ ทั้งหมด รวมไปถึงสิ่งมีชีวิตจากนิทานพื้นบ้านตะวันตกด้วย

  โดยนักเล่านิทานพื้นบ้านญี่ปุ่นและนักประวัติศาสตร์ มักถือว่า โยไค คือ สิ่งที่เป็นปรากฏการณ์เหนือธรรมชาติที่ไม่สามารถอธิบายได้ โดยศิลปินในยุคสมัยเอโดะ ได้นำ โยไค ไปแต่งเป็นเรื่องราวที่มีรูปแบบที่แตกต่างกันออกไปอย่างเป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัว จนกระทั่งในปี 1960 อ.ชิเงรุ มิซึกิ นักเขียนการ์ตูน ได้สร้างสรรค์ โยไค หลากชนิดมาแต่งในผลงานการ์ตูนของเขา โดยเฉพาะกับ Ge Ge Ge no Kitaro ผลงานเรื่องดังของเขา

Ge Ge Ge no Kitaro การ์ตูนเก่าคลาสสิคที่มีภูตผี โยไค หลากหลาย

 

  จากหลักฐานจากภาพโยไคที่ปรากฏบนภาพอุคิโยะเอะ ที่วาดโดย คาวานาเบะ เคียวไซระบุว่า โยไคจำนวนหนึ่งมีพื้นฐานเป็นมนุษย์ธรรมดา แต่พอประสบกับสภาวะอารมณ์ที่อยู่ในระดับหนึ่ง ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงกลายเป็นสิ่งมีชีวิตประหลาด น่ากลัวได้ เช่น หญิงสาวที่อยู่ในอารมณ์หึงหวงอย่างรุนแรง ทำให้เธอกลายเป็นปีศาจสาว(Oni)ที่สวมหน้ากากฮันเนีย(Hannya - หน้ากากยักษ์มีเขา) หรือจะเป็นคนปกติธรรมดาที่กลายร่างเป็น rokuro-kubi ปีศาจคอยาวที่มักจะยืดคอในตอนกลางคืน,ohaguro-bettari หญิงสาวที่เปลี่ยนหน้าเป็นคนปากสีดำ,futakuchi-onna ปีศาจสาวผู้มีปากอยู่ที่หลังศีรษะ และ dorotabo ซากศพชาวนาที่ลุกขึ้นมาหลอกคนที่มารุกล้ำพื้นที่ของเขา เป็นต้น

  ประเภทของโยไค

  สัตว์ยืน 2 เท้า
-Tanuki (ปีศาจทานุกิ) ชอบเสกใบไม้ให้กลายเป็นเงิน เพื่อหลอกตาคน
-Kitsune (ปีศาจจิ้งจอก) มักแปลงกายเป็นมนุษย์ และแฝงกายอยู่กับคนทั่วไป
-Hebi (ปีศาจงู)
-Bakeneko (ปีศาจแมว)
-Okami (ปีศาจหมาป่า มีเปลวเพลิงติดหลัง)
-Tsuchigumo กับ jorogumo (ปีศาจแมงมุม)
-Inugami (ปีศาจสุนัข) วิญญาณสุนัขที่ซื่อสัตว์ต่อเจ้านาย มีความดุร้ายเช่นเดียวกับหมาป่า มีพลังสามารถตรวจจับวิญญาณตนอื่นได้ และบางตนยังสามารถขับไล่วิญญาณร้ายที่อริกันได้

  Oni
  หรือ ยักษ์ที่พักอาศัยบนภูเขา มีลักษณะ คือ เป็นยักษ์ที่มีสีผิวเป็นสีต่างๆ เช่น แดง,น้ำเงิน,น้ำตาล หรือ ดำ อีกทั้งยังมีเขา 2 เขาอยู่บนศีรษะ,มีเขี้ยวที่ปาก และ สวมชุดลายเสือ พวกมันจะพบดาบขนาดใหญ่เป็นอาวุธ โอนิ มักจะเหมารวมเป็นปีศาจแสนชั่วร้าย และจะรวมตัวกันในบางโอกาส

  Tsukumogami
  เป็นหนึ่งในคลาสของ โยไค และ โอบาเกะ โดยเป็นปีศาจที่มีลักษณะเป็นสิ่งของภายในบ้าน ที่จะชีวิตเมื่อครบรอบ 100 ปี ประกอบด้วย Bakezouri (ปีศาจรองเท้าแตะ), Karakasa (ปีศาจร่ม), Kameosa (ปีศาจเหยือกสาเก), และ Morinji-no-kama (ปีศาจกาต้มน้ำชา)

  การ์ตูนที่พูดถึงโยไค
* GeGeGe no Kitaro และ Kappa no Sanpei ผลงาน อ.ชิเงรุ มิซึกิ
* Pom Poko ของ Studio Ghibli
* InuYasha,
* Jigoku Shoujo (Hell Girl)
* Rosario+Vampire
*Kanokon
*Hell Teacher Nube (มืออสูรล่าปีศาจ),
*Karas
* Naruto
* Tsubasa Reservoir Chronicle
*YuYu Hakusho
*Saiyuki
*Kekkaishi
*Nurarihyon no Mago (นูระหลานจอมภูต)
*Shonen Onmyouji
*Natsume Yuujinchou
*Amatsuki
* xxxHolic.
ฯลฯ

  โอบาเกะ /บาเคะโมโนะ
  "โอบาเกะ" หรือ "บาเคะโมโนะ " (บางทีเรียก โอบาเคะโมโนะ) คือ หนึ่งในคลาสย่อยของพวกโยไคในนิทานพื่นบ้านญี่ปุ่น ซึ่งทั้ง 2 คำนี้ ต่างก็หมายถึง ผี เหมือนกัน อีกทั้งยังหมายถึงสิ่งมีชีวิตเหนือธรรมชาติที่สามารถเปลี่ยนร่างได้ชั่วคราว และแยกจากวิญญาณคนตายอย่างเห็นได้ชัด อย่างไรก็ตาม โอบาเกะ ยังสามารถหมายถึง ยูเรย์ ผีที่มาจากมนุษย์ที่สูญเสียชีวิตไปแล้วได้อีกด้วย โดย โอบาเกะ กับ ยูเรย์ จะแตกต่างกันตรงที่ โอบาเกะ เป็นผีที่มีรูปร่างหน้าตาไม่เหลือเค้าความเป็นมนุษย์ ส่วนยูเรย์ยังหลงเหลือลักษณะของมนุษย์อยู่

  ร่างจริงของโอบาเกะ หรือ บาเคะโมโนะ อาจเป็นสัตว์ก็ได้ เช่น สุนัขจิ้งจอก(คิตซึเนะ),ทานุกิ,หมีแบดเจอร์ (มุจินะ),หรือ แมว (บาเคะเนโกะ) หรือจะเป็นพืช เช่น โคดามะ (ผีป่า) เป็นต้น โดยมันสามารถเข้าสิงร่างของสิ่งมีชีวิต หรือจะเป็นสิ่งของธรรมดาๆ และผีที่เข้าไปสิงสิ่งของนั้น ก็จะทำให้สิ่งของนั้นเคลื่อนไหวได้เอง หรือที่เรียกว่า ทสึกุโมะงามิ (tsukumogami)

  นอกจากนี้ พวกมันสามารถปลอมตัวเป็นมนุษย์ หรือปรากฏในฟอร์มที่แปลกประหลาด เช่น hitotsume-kozo (ผีเด็กตาเดียว),onyudo(ผีคอยาว), หรือ noppera-bo(ผีไร้หน้า) โดยทั่วไปแล้ว การปรากฏตัวอย่างแปลกประหลาดของพวกมัน ยังสามารถตีความหมายว่าเป็น โอบาเกะ หรือ บาเคะโมโนะ ได้ แต่ถึงกระนั้น โอบาเกะบางตนอาจมีมากกว่าหนึ่งร่างด้วย ทำให้พวกมันถูกจำแนกรวมกับพวกโยไคด้วย โดยโอบาเกะ จะไม่เหมือนกับโยไค ก็ตรงที่ โอบาเกะนั้น สามารถปรากฏตัวได้ทุกเวลา ทุกสถานที่

Obake no Q-Taro โอบาเกะหลากสไตล์ของ Fujiko Fujio

 

  ยูเรย์
  ยูเรย์ คือ หนึ่งในสิ่งมีชีวิตตามนิทานพื้นบ้านญี่ปุ่น คล้ายคลึงกับตำนานผีของยุโรป โดยชื่อของมันประกอบด้วยตัวคันจิ 2 ตัว ที่หมายถึง ความเจือจาง(ยู) กับ วิญญาณ (เรย์) มารวมกัน นอกจากนี้ มันยังถูกเรียกว่า โบเรย์( ซากศพ หรือ วิญญาณที่แยกออกจากกัน),ชิเรียว(วิญญาณคนตาย) หรือยังหมายรวมถึง โยไค หรือ โอบาเกะ ได้อีกด้วย ซึ่งยูเรย์นั้น คล้ายกับความเชื่อของฝั่งตะวันตกคือ พวกมันเป็นวิญญาณที่หลีกหนีจากชีวิตหลังความตายอันแสนสงบ โดย ยูเรย์ที่เราเห็นกันโดยทั่วไปนั้นจะมีหน้าตา ลักษณะเหมือนมนุษย์ เพียงแต่มันจะไม่มีขาทั้ง 2 ข้าง (แต่บางเรื่องเป็นวิญญาณที่มีขาทั้ง 2 ข้าง) และ ยูเรย์ก็มีคุณสมบัติที่ต่างกับโยไค เหมือนกับพวกโอบาเกะ คือ เป็นวิญญาณที่สามารถปรากฏตัวได้ทุกที่ทุกเวลา

  ตามความเชื่อของชาวญี่ปุ่น มนุษย์ทุกคนมีวิญญาณภายในตัวเรียกว่า เรย์คอน เมื่อไหร่ก็ตามที่คนผู้นั้นเสียชีวิต เรย์คอนก็จะหลุดจากร่าง และต้องเข้าไปยังสถานที่ที่รอการชำระบาป พูดง่ายๆก็คือ ให้พวกเรย์คอนรอคอยการถูกทำพิธีกรรมอย่างเหมาะสม อีกทั้ง เรย์คอน ยังถูกเชื่อว่า เป็นวิญญาณที่คอยปกป้องสมาชิกในครอบครัวที่ยังมีชีวิตอยู่ของพวกมัน และจะกลับไปรับคำขอบคุณจากครอบครัวของเขาในช่วงเทศกาลโอบง ทุกต้นเดือนส.ค. อย่างไรก็ตาม หากมีใครที่เสียชีวิตจากการถูกฆาตกรรม , ฆ่าตัวตาย หรือ ศพของพวกเขายังไม่ได้ถูกทำพิธีกรรมใดๆ หรือจะเป็นวิญญาณที่ยังมีอารมณ์ทางโลกติดค้างอยู่ เช่น ความแค้น,ความรัก,ความหึงหวง ,ความเกลียดชัง หรือ ความเศร้า เป็นต้น เรย์คอนเหล่านั้นจะแปรสภาพกลายเป็นยูเรย์ ที่สามารถเคลื่อนย้ายข้ามผ่านไปมาระหว่างโลกจริงกับโลกวิญญาณได้ โดยยูเรย์นั้นจะยังคงอยู่บนโลกมนุษย์ต่อไป จนกระทั่งพวกมันได้ถูกปลดปล่อย จากการทำพิธีกรรม หรือ การชำระล้าง เพื่อไม่ให้พวกมันได้มีภาระผูกพันทางโลกอีกต่อไป และในกรณีที่พิธีกรรมเหล่านั้นไม่สมบูรณ์ หรือ วิญญาณยังคงมีภาระผูกพันทางโลกอยู่ พวกยูเรย์ก็จะยังคงตามมาหลอกหลอนต่อไปเรื่อยๆ

  ชนิดของยูเรย์
  Onryo - ผีจอมอาฆาตพยาบาท ที่พยายามล้างแค้นผู้คน ในช่วงที่พวกมันยังไม่ถูกปลดปล่อย
  Ubume - เป็นผีสาวที่เกิดจากการตายในขณะกำลังคลอดบุตร หรือ ตายโดยที่ต้องทิ้งลูกตัวเองเอาไว้ และผีประเภทนี้จะกลับมาดูแลลูกของตนเป็นอย่างดี
  Goryo - ผีจอมอาฆาตพยาบาท ที่อยู่ในระดับสูง เป็นพวกที่ได้รับความทุกข์ทรมานเป็นอย่างมาก
  Funayurei - ผีที่เกิดจากคนที่เสียชีวิตในท้องทะเล
  Zashiki-warashi - ผีเด็ก ซึ่งดูซุกซนมากกว่าอันตราย ส่วนมากเป็นผู้หญิง หากอยู่บ้านใคร มันจะนำความมั่งคั่งมหาศาลมาให้ แต่ถ้ามันจากไป ความมั่งคั่งที่นำมาจะมลายหายไปจนสิ้น
  Samurai Ghosts -ผีซามูไร ซึ่งมาจากทหารที่รบในสงครามเก็นเปย์ หรือเป็นผีนักรบที่มักปรากฏในละครโนห์   
  Seductress Ghosts - ผีหนุ่ม-สาว ที่ยังคงอาลัยอาวรณ์ความรักกับคนที่ยังมีชีวิตอยู่

  Ikiryo
  หรือวิญญาณที่หลุดออกจากร่างมนุษย์ ซึ่งในนิทานพื้นบ้านญี่ปุ่น ไม่เพียงแค่ความตายที่ทำให้วิญญาณต้องออกจากร่าง ตามไปหลอกหลอนเท่านั้น ยังหมายรวมถึง สิ่งมีชีวิตที่ถูกความโลภ หรือ ความโกรธแค้นเข้าสิง ซึ่งทำให้สามารถปลดปล่อยวิญญาณออกมาได้ด้วย และผีเหล่านั้นจะพยายามไปหลอกหลอน สาปแช่ง มนุษย์ที่ผีตนนั้นเกลียด หรือ ปกป้องตนเองจากการถูกทำอันตราย โดยปกติ วิญญาณจะหลุดจากร่างก็ต่อเมื่อ ร่างกายของมนุษย์ผู้นั้น กำลังอ่อนแอ หรือ ป่วยหนัก
โดย irikyo ที่มีชื่อเสียงมากก็คือ Rokujo no Miyasundokoro จากนิยายเรื่อง The Tale of Genji

  การชำระล้างวิญญาณ
  เป็นวิธีที่กำจัดยูเรย์ที่ง่ายที่สุด และยังเป็นการช่วยเสริมเติมเต็มความต้องการของพวกมันอีกทางหนึ่งด้วย เมื่อไหร่ก็ตามที่อารมณ์ทางโลกอย่างรุนแรงของพวกมันจางหายไป พวกยูเรย์ก็จะพึงพอใจและจะกลับไปยังโลกวิญญาณ ว่ากันตามเนื้อผ้าแล้ว การชำระล้างวิญญาณนี้ สมาชิกในครอบครัวจะเป็นผู้กระทำ ด้วยการกำจัด , ช่วยเติมเต็มความรัก , หรือจะให้มีการทำพิธีกรรมอย่างจริงจัง โดยเฉพาะ ยูเรย์ประเภท Onryo มีอารมณ์ที่แรงมาก ซึ่งจำเป็นต้องทำให้มันสงบด้วยวิธีการต่างๆตามที่กล่าวมาข้างต้น

  ในบางคราว พระ กับ ผู้บำเพ็ญเพียรบนภูเขา เช่น ฤาษี จะถูกเรียกให้ทำหน้าที่ปลดปล่อยเหล่าคนตายที่อาจกลายเป็นผีในภายหลัง และบางครั้ง ผีเหล่านี้จะถูกยกระดับราวพระเจ้า เพื่อให้จิตวิญญาณสงบลง

  นอกจากนี้ ในนิทานพื้นบ้านของญี่ปุ่น ยูเรย์มักถูกยันต์ (ofuda) ของพระ หรือ มิโกะ ในศาสนาชินโต สะกด ด้วยการเขียนชื่อพระเจ้าลงบนยันต์ และยันต์นั้นจะไปแปะบนหน้าผากของยูเรย์ เพื่อเป็นการขับไล่วิญญาณออกไป ถึงกระนั้น ตามบ้านต่างๆยังติดยันต์ไว้บนทางเข้าบ้าน เพื่อเป็นการปกป้องไม่ให้ยูเรย์เข้าไป (Ex. การปราบผีปีศาจใน Shonen Onmyoji หรือ ผู้ผนึกมาร เป็นต้น)

  อนิเมชั่นที่เกี่ยวข้องกับยูเรย์
  บลีช : ยูเรย์ในเรื่องก็คือพวก"พลัส" ซึ่งเป็นวิญญาณที่ยังมีโซ่กรรมที่เชื่อมต่อกับกายหยาบ ซึ่งวิญญาณเหล่านี้มีลักษณะคล้ายกับมนุษย์และมนุษย์ปกติไม่สามารถมองเห็นตัวได้ (ยกเว้นพวกยมทูต รวมถึงมนุษย์บางคนที่มีประสาทสัมผัสพิเศษ)
Hollows/Minuses: ยูเรย์สามารถแปลงเป็นวิญญาณแสนชั่วร้าย อันเนื่องจาก พวกมันยังมีภาระข้องเกี่ยวกับทางโลกอยู่ และคอยเที่ยวกินวิญญาณมนุษย์ไปทั่ว

  เนกิมะ!: ไอซากะ ซาโยะ นักเรียนหมายเลข 1 ของห้อง 3-A รร.มาโฮระ ที่เป็นนักเรียนคนเดียวในห้องที่เป็นผีวิญญาณ ซึ่งมีคุณลักษณะเป็นผีไร้ขา ตามความเชื่อยูเรย์

  YuYu Hakusho (คนเก่งทะลุโลก): อุราเมชิ ยูสึเกะ กลายเป็นยูเรย์ หลังจากที่เขาเสียชีวิตจากอุบัติเหตุ และ ณ โลกวิญญาณนี้เอง เขาถูกแต่งตั้งเป็นนักสืบประจำโลกวิญญาณ

  xxxHolic: Zashiki-warashi (ผีเด็กนำโชค) ที่ตกหลุมรัก วาตานุกิ

  ฯลฯ

 

  *ลิสต์ผีญี่ปุ่นบางส่วน*
 ** ยูกิอนนะ / สตรีหิมะ มักจะเล่นงานนักเดินทางโชคร้าย ที่ติดพายุหิมะ (ex. ซึราระ ใน นูระหลานจอมภูต, ยูคิเมะ ใน นูเบ)

 ** เนโกะมาตะ แมวที่มีหางแยกตั้งแต่ 2 หางขึ้นไป สามารถควบคุมคนตายได้

 ** นุราริเฮียง เทพอาคันตุกะ ไม่เป็นอันตรายกับมนุษย์ มักปรากฏตัวในรูปชายชราหัวโตๆ หน้าตาอิ่มเอิบ มีพลังในการสะกดจิตผู้คน ทำให้ผู้คนเข้าใจผิดว่าเป็นเจ้าของบ้าน หรือเจ้านายใหญ่ (ex. ปู่นูราริเฮียง ใน นูระหลานจอมภูต)

 ** ผีไม่มีหน้า เป็นผีไม่มีใบหน้า มักเที่ยวหลอกหลอนคนผ่านทางในเวลากลางคืน
โคดามะ วิญญาณแห่งป่า อาจอยู่ในร่างที่เป็นมนุษย์ หรือไม่ใช่มนุษย์ก็ได้ ใครก็ตามที่ไปตัดต้นไม้ที่กลายเป็นโคดามะแล้ว จะเกิดความหายนะแก่ผู้นั้น และแถบที่คนนั้นอาศัยอยู่ทั้งหมด

 ** โคโนกิจีจี้ ปีศาจทารกเฒ่า ผีที่แปลงเป็นเด็กทารกที่ถูกทิ้งร้องไห้อยู่ที่ข้างทาง เมื่อคนที่เดินผ่านมาเข้ามาอุ้ม จะตกใจเมื่อเห็นใบหน้าเป็นตาแก่ ทั้งยังน้ำหนักเพิ่มขึ้นอย่างมาก หากผู้ใดไม่ตกใจกับใบหน้าของมัน และพยายามอุ้มไว้ให้ได้โดยไม่ปล่อย จะได้รับพรพิเศษจากมันด้วย (ex. คุณปู่ทารกขี้แย ใน คิทาโร่)

 ** โดโรทาโบะ ผีชาวนาที่ปกป้องที่ดินอันเป็นที่รัก ไม่อยากให้ใครมาย่างกราย

 ** กัปปะ อาศัยอยู่ตามแหล่งน้ำ มักจะแกล้งคนเป็นประจำ ชอบแข่งซูโม่ และชอบกินแตงกวา

 ** เท็นงู อาศัยอยู่ในหุบเขาลึก สามารถเหาะไปในท้องฟ้าได้อย่างอิสระ มี โอเท็นงู เป็นเทงงูที่ยิ่งใหญ่ที่สุด มีใบหน้าสีแดง จมูกยาวยื่นออกมาและถือพัดขนนก โดยมี การาสุเท็นงู เป็นลูกน้อง ซึ่งมันจะลงโทษคนชั่ว สามารถเรียกพายุได้

 ** เคระเคระอนนะ ปีศาจสาวหัวเราะ

 ** มุจินะ ผีสาวไร้หน้า

  ฯลฯ

ที่เมือง ซาไกมินาโตะ จ.ทตโตริ ในญี่ปุ่น บ้านเกิดของอ.ชิเงรุ มิซึกิ คุณจะพบกับบรรดาผีๆจาก GeGeGe no Kitaro ได้ตามท้องถนนในเมืองนี้ (ภาพจาก http://japanvisitor.blogspot.com/2009/02/mizuki-shigeru-road-gegege-kitaro.html ซึ่งในภาพนั้น คนที่ถือปากกา คือ ตัวอ.ชิเงรุ มิซึกิ เอง )

.